Το Σπήλαιο της Αντιπάρου είναι ένα από τα ομορφότερα και τα πιο σημαντικά του κόσμου. Και αυτό γιατί, εκτός από μαγευτικό φυσικό αξιοθέατο, συνδέεται άρρηκτα με την ιστορία του τόπου και προκαλεί μεγάλο αρχαιολογικό ενδιαφέρον, λόγω των ευρημάτων της λίθινης εποχής που ανακαλύφθηκαν στο εσωτερικό του. Οι χαραγμένες επιγραφές, επίσης, που το “στολίζουν” είναι ανεξάντλητη πηγή ιστοριών, θρύλων και πληροφοριών για τους διάσημους – και μη – επισκέπτες του, σαν ένα βιβλίο εντυπώσεων, του οποίου η πρώτη σελίδα γράφτηκε εκατοντάδες χρόνια πριν τη γέννηση του Χριστού.

Το “Καταφύγι”, όπως το αποκαλούσαν οι ντόπιοι, διακοσμείται από σταλακτίτες και σταλαγμίτες, οι οποίοι αλλάζουν μορφή, ανάλογα με την έμπνευση του επισκέπτη. Βρίσκεται 171 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, είναι βαραθρώδες και η θερμοκρασία του το χειμώνα κυμαίνεται στους 15 βαθμούς Κελσίου. Έχει έκταση περίπου 5.600 τετραγωνικά μέτρα. Το μέγιστο βάθος του φτάνει τα 85 μέτρα περίπου και η κατάβαση γίνεται εύκολα και με ασφάλεια, μέσω τσιμεντένιας σκάλας που αριθμεί 411 σκαλιά. Η εξαιρετική ορατότητα επιτρέπει την παρατήρηση της λεπτομέρειας της καλλιτέχνιδος φύσης και την αναζήτηση της ανθρώπινης παρουσίας από την εποχή του Πάριου ποιητή Αρχίλοχου (728 – 650 π.Χ.) έως τον εικοστό αιώνα.

• Το σπήλαιο χωρίζεται στον “Προθάλαμο” και τρεις επιπλέον αίθουσες, το “Θάλαμο των πέτρινων καταρρακτών”, το “Θάλαμο του καθεδρικού ναού” και τη “Βασιλική αίθουσα”.
• Ο πελώριος σταλαγμίτης που βρίσκεται στην είσοδο είναι σαράντα πέντε εκατομμυρίων χρόνων, ο αρχαιότερος της Ευρώπης, και ονομάζεται “Πελώρια Κεντρική Κολώνα”.
• Η “Βασιλική αίθουσα” βαπτίστηκε έτσι, λόγω της επίσκεψης του βασιλιά Όθωνα και της βασίλισσας Αμαλίας. Δεν έχει εντυπωσιακό στολισμό, αλλά είναι επιβλητική.
• Τα δύο γραφικά εκκλησάκια που συναντά ο επισκέπτης στην είσοδο είναι ο Άη Γιάννης ο Σπηλιώτης και η Ζωοδόχος Πηγή.

• Το σπήλαιο ήταν γνωστό στην αρχαιότητα, όπως αποδεικνύουν τα αρχαιολογικά ευρήματα από τη λίθινη περίοδο και τα χαράγματα/ επιγραφές στο εσωτερικό του.
• Σύμφωνα με την παράδοση, στο σπήλαιο βρήκαν κρυψώνα οι συνωμότες κατά της ζωής του Μεγάλου Αλεξάνδρου, όταν αποκαλύφθηκαν.
• Από τις επιγραφές που είναι χαραγμένες ξεχωρίζουν του βασιλιά Όθωνα και του ίδιου του Νουαντέλ (“Εδώ ο Χριστός γιόρτασε τα μεσάνυχτα των Χριστουγέννων 1673”).
• Αρχαιότερος επισκέπτης του σπηλαίου αναφέρεται ο λυρικός ποιητής από την Πάρο, Αρχίλοχος (728 – 650 π.Χ.).
• Διασώζονται πολλές γκραβούρες φιλελλήνων, οι οποίοι επισκέπτονταν το νησί με μοναδικό σκοπό την κατάβαση στα ενδόμυχα του σπηλαίου του.
• Το σπήλαιο συλήθηκε από τους Γάλλους (τον Νουαντέλ και τη συνοδεία του το 1673), ύστερα από τους Ρώσους (1770 – 1774) και μετά από τους Γερμανούς (στην κατοχή).
• Η διάσημη Ελληνίδα σπηλαιολόγος Άννα Πετροχείλου, ανέλαβε το 1979 τη συστηματική εξερεύνηση, χαρτογράφηση και μελέτη της τουριστικής διαδρομής και ονομάτισε τους χώρους του σπηλαίου.

Χρήσιμες πληροφορίες

• Το σπήλαιο λειτουργεί, για επισκέψεις, από τον Απρίλιο έως και τον Οκτώβριο, με ωράριο λειτουργίας 10:00-16:00
• (τελευταία είσοδος 15:30) Τους χειμερινούς μήνες οι επισκέψεις είναι διαθέσιμες, κατόπιν συνεννόησης με το Δήμο Αντιπάρου.
• Το εισιτήριο κοστίζει 6 € ((συμπεριλαμβάνεται και η είσοδος στο λαογραφικό μουσείο ) 
• Έκπτωση 50 % έχουν τα παιδιά 6 εως 12 ετών (3 €) .
• Δεν επιτρέπεται η είσοδος σε άτομα με αναπνευστικά ή καρδιακά προβλήματα, λόγω της μεγάλης υγρασίας που επικρατεί στο σπήλαιο.
• Απαγορεύεται το κάπνισμα, η φωτογράφιση του χώρου με τη χρήση φλας και το σπάσιμο των σταλακτιτών και σταλαγμιτών. Απαγορεύεται, επίσης, ρητά το γράψιμο στα τοιχώματα και τις επιφάνειες του σπηλαίου.
• Το σπήλαιο ανακαινίστηκε το 2009. Ο εκσυγχρονισμός συμπεριέλαβε τη δημιουργία της τσιμεντένιας σκάλας 411 σκαλιών, με προστατευτικό κιγκλίδωμα, για την άνετη και ασφαλή κατάβαση, την τοποθέτηση καμερών ασφαλείας, τη διαμόρφωση του προαυλίου χώρου και την εγκατάσταση φωτιστικών νέας τεχνολογίας.

Πηγή : Κοινότητα Αντιπάρου, νυν Δήμος