Το αρχοντικό της Βαρελτζίδαινας είναι ένα από τα ελάχιστα σωζόμενα αρχοντικά της Λέσβου του τέλους του 18^ου – αρχών του 19^ου αιώνα, που σώζει αξιόλογη τοιχογραφική διακόσμηση. Βρίσκεται στο κέντρο της Πέτρας Λέσβου και είναι διώροφο. Εκεί έζησε η τελευταία του ιδιοκτήτρια που πέθανε το 1940 σε ηλικία 100 ετών. Η αρχιτεκτονική του ακολουθεί την τότε διαδεδομένη τυπική διάταξη των αρχοντικών κατοικιών, που χτίζονταν συνήθως στο κέντρο αγροτικών κτημάτων, κλεισμένων με περίβολο.

Το ισόγειο είναι λιθόκτιστο και συμπαγές προσδίδοντας φρουριακό χαρακτήρα στο οίκημα, αντίστοιχο με τις παλαιότερες οχυρές εξοχικές κατοικίες. Διαιρείται σε δύο χώρους και η χρήση του ήταν κυρίως αποθηκευτική.

Ο όροφος είναι κατασκευασμένος με την τεχνική μπαγδαντί (ξύλινος σκελετός επιχρισμένος με λάσπη) και αποτελείται από επτά δωμάτια που διαρθρώνονται περιμετρικά, γύρω από ένα κεντρικό χαγιάτι. Η εσωτερική διαμόρφωση των χώρων, ανταποκρινόταν απόλυτα στις καθημερινές ανάγκες και στον τρόπο ζωής των ενοίκων . Η κατεξοχήν ζωή της οικογένειας, καθημερινή και επίσημη, εκτυλισσόταν στον όροφο. Κινητά έπιπλα είναι σχεδόν βέβαιο ότι δεν υπήρχαν. Η πρόνοια για την επίπλωση γινόταν, επομένως, με αρχιτεκτονικά μέσα. Χαμηλοί σοφάδες στους οντάδες χρησίμευαν για καθιστικά στη διάρκεια της ημέρας και για κρεβάτια τη νύχτα. Τα στρωσίδια του ύπνου διπλώνονταν το πρωί και τοποθετούνταν στις μεσάνδρες (ντουλάπες), που καλύπτουν τη μία πλευρά των δωματίων.

Διακοσμητική διάθεση διαπιστώνεται σε όλα τα στοιχεία που αποτελούν τον όροφο. Τοιχογραφική διακόσμηση υπάρχει στα σημαντικότερα δωμάτια με τοπιογραφίες, όπου κυριαρχεί το υγρό στοιχείο, η θάλασσα, απεικονίσεις πόλεων και αγαπημένων φυτικών μοτίβων της εποχής, όπως ανθέμια, βάζα, γιρλάντες με λουλούδια, κ.α. Οι συνθέσεις διακρίνονται από νεοκλασικό ύφος ,με στοιχεία τουρκομπαρόκ.

Ο ζωγραφικός διάκοσμος ακολουθεί το διαδεδομένο για το τέλος του 18^ου αιώνα σύστημα εσωτερικής διακόσμησης, που ανάλογό του συναντούμε στις αρχοντικές κατοικίες σε όλη τη Βαλκανική χερσόνησο και τη Μικρά Ασία, στα νέα αστικά και ημιαστικά πολίσματα που σχετίζονται άμεσα με το εμπόριο, ιδιαίτερα με την Κεντρική Ευρώπη. Χαρακτηριστικό της ζωγραφικής αυτής είναι η ανάμειξη της τουρκομουσουλμανικής διακοσμητικής που γνωρίζουμε από τα παλάτια των οθωμανών αξιωματούχων, με επιρροές από τα σύγχρονα ευρωπαικά ρεύματα (μπαρόκ, ροκοκό, νεοκλασικισμός) και από την παράδοση της μεταβυζαντινής θρησκευτικής ζωγραφικής.

Στο αρχοντικό της Βαρελτζίδαινας έχουμε μία κλασική αίσθηση, με ελεγχόμενη συμμετρία και ισορροπημένη δομή στην αρχιτεκτονική και στη διακόσμηση. Η πολυτέλεια επιτυγχάνεται με πολύ λιτά μέσα, προσφέροντας ένα εντυπωσιακό αποτέλεσμα.

Το αρχοντικό αγοράστηκε το 1963 από το Υπουργείο Πολιτισμού και αποκαταστάθηκε το 1999-2000 με χρηματοδότηση του Interreg II από την 14^η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων. Σήμερα λειτουργεί ως επισκέψιμο μνημείο, με αίθουσα πολυμέσων στο ισόγειο και πινακίδες ενημέρωσης για την ιστορία του αρχοντικού και ευρύτερα της Λέσβου. Στον όροφο εκτίθενται αντικείμενα εποχής, δωρεά της Άνθης Μαλλιάκα – Ευσταθιάδου.

Εισητήριο : 2 ευρώ

Μειωμένο : 1 ευρώ

Διεύθυνση : Πέτρα Λέσβου ΤΚ 81109

Τηλέφωνο 2253041510

E-mail: efales@culture.gr

(Πηγές : Υπουργείο Πολιτισμού, museumfinder.gr, foursquare.com)